Terugblik op zesde onderhandelingsronde over bindend VN-verdrag voor bedrijfsleven en mensenrechten

In de laatste week van oktober vond de zesde onderhandelingsronde plaats voor een bindend VN-verdrag om de activiteiten van transnationale ondernemingen te reguleren. Net als in voorgaande jaren nam SOMO deel aan de gesprekken in Genève, ditmaal noodgedwongen online. Een korte terugblik.

Onderhandelingen te midden van een pandemie

De coronaviruspandemie heeft de onderhandelingsronde van dit jaar wezenlijk veranderd, met alle gevolgen van dien voor de vorm en de mate van betrokkenheid van de landelijke delegaties. Als gevolg van de coronamaatregelen hadden de onderhandelingen een hybride karakter; een klein aantal vertegenwoordigers van staten, maatschappelijk middenveld en bedrijfsleven was fysiek aanwezig bij de VN-Mensenrechtenraad in Genève, terwijl de meerderheid van de deelnemers zich online met live-interventies en videoboodschappen in het de onderhandelingen mengde.

Mede door de pandemie was de deelname van de staten aan deze onderhandelingsronde minder dan in voorgaande jaren; veel vertegenwoordigers waren niet in staat om naar Genève te reizen, terwijl de online-deelname uit Noord- en Zuid-Amerika en Azië werd bemoeilijkt door het tijdsverschil. Een andere beperkende factor was dat informele gesprekken tussen de partijen in de wandelgangen dit jaar niet mogelijk waren.

Nu de tweede herziene draft van het verdrag eindelijk voldoende vorm heeft om onderhandelingen over de tekst mogelijk te maken, komen ook de belangrijkste twistpunten aan de oppervlakte, waarbij staten als China, Rusland en Brazilië vooral luidkeels hun bezwaren hebben geuit tegen het toepassingsgebied en sleutelbegrippen, met als doel de ontwerptekst af te zwakken.

Vertegenwoordigers uit Afrika, Latijns-Amerika en Azië bevestigden  hun steun voor het verdrag.

De Europese Unie had opnieuw geen onderhandelingsmandaat. De EU-delegatie stelde zo nu en dan vragen, maar gaf geen input op de tekst van het ontwerpverdrag. Dit ondanks het feit dat deze draft, als reactie op eerder door de EU geuite zorgen, nauwer aansluit bij de VN-richtlijnen voor het bedrijfsleven en de mensenrechten (UNGP’s), en een breder toepassingsgebied heeft dan alleen transnationale ondernemingen. Het gebrek aan betrokkenheid van de EU bij het proces werd door maatschappelijke organisaties, waaronder SOMO, sterk bekritiseerd, onder meer resulterend in een video-oproep van een coalitie van Europese maatschappelijke organisaties, met de hashtag #WhereistheEU.

De EU zat in ieder geval wel aan tafel, terwijl de Verenigde Staten, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Japan tot de meest opvallende afwezigen behoorden. Voor de levensvatbaarheid van het verdrag is het van groot belang dat deze staten ook aan de onderhandelingstafel plaatsnemen.

Vertegenwoordigers van industrie en bedrijfsleven waren dit jaar meer betrokken bij de onderhandelingen dan in het verleden, wat een positief teken kan zijn.

Bijdragen van SOMO

SOMO heeft samen met partners van het Mind the Gap-consortium(opens in new window) en andere maatschappelijke organisaties online deelgenomen en via mondelinge verklaringen tekstvoorstellen gedaan voor het herziene ontwerp, met name over de thema’s preventie, aansprakelijkheid en jurisdictie. Lees de gezamenlijke bijdragen en een uitgebreidere terugblik op de Engelstalige SOMO-website.