De toeleveringsketens in de EU zitten vol mensenrechtenschendingen, landroof, ontbossing, vervuiling en negatieve gevolgen voor de biodiversiteit en het klimaat. Dit is te zien in de kleding-, elektronica-, voedsel- en farmaceutische toeleveringsketens. Veel mensen in deze sectoren werken onder onmenselijke en gevaarlijke omstandigheden, met weinig respect voor arbeidsrechten of milieunormen.

We dringen aan op regelgeving, beleid en praktijken die fatsoenlijk werk en duurzaamheid garanderen – inclusief wettelijk afdwingbare verantwoordingsmechanismen voor bedrijven en een leidende rol voor werknemers bij het monitoren en verbeteren van de omstandigheden op de werkplek.

Toegang tot handelsinformatie

Maatschappelijke organisaties, vakbonden, journalisten en academici zijn cruciaal als het gaat om het blootleggen van onrechtvaardigheden binnen wereldwijde waardeketens. Deze ‘niet-statelijke actoren’ kunnen ook een belangrijke bijdrage leveren aan het vormgeven van wetten die respect bevorderen voor mensenrechten en het milieu in de toeleveringsketens in de EU.

Dankzij de belangenbehartiging en campagnes van maatschappelijke organisaties zijn internationale toeleveringsketens in de loop der tijd transparanter geworden. Vandaag de dag zijn meer bedrijven bereid om informatie over hun toeleveringsketens te delen – een trend die de afgelopen jaren aanzienlijke vooruitgang heeft geboekt.

Maar ondanks deze positieve ontwikkelingen moet de mate waarin bedrijven openheid van zaken geven over hun zakelijke relaties – zoals leveranciers en zakelijke klanten – en specifieke transacties – zoals het volume en de herkomst van grondstoffen die ze inkopen of verkopen – worden verbeterd. Er is veel verbetering mogelijk als het gaat om het bereiken van volledige transparantie in alle toeleveringsketens.

In de VS gebruiken maatschappelijke organisaties informatieverzoeken bij de Amerikaanse douane en grensbewaking om de invoer van bepaalde producten te identificeren en te blokkeren, zoals palmolie, cacao, katoen en wegwerphandschoenen die met dwangarbeid zijn geproduceerd. Binnen de EU, het grootste handelsblok ter wereld, weigeren de douaneagentschappen van de lidstaten echter de toegang tot bedrijfsspecifieke informatie aan niet-overheidsactoren. Ze beschouwen dit als vertrouwelijk volgens de wetten en praktijken van de lidstaten.

Momenteel zijn er slechts twee EU-brede regelingen(opens in new window) om duurzaamheidskwesties in toeleveringsketens aan te pakken en om klachtenmechanismen te bieden. Hun focus ligt op het wettelijk vastleggen van de inspanningen en processen van bedrijven om problematische kwesties in hun zakenrelaties of bedrijfssectoren aan te pakken.

Transparantie is een cruciaal aspect van deze wetten. Hoewel bedrijven verplicht zijn om openhartig te zijn over hun inspanningen en processen om wanpraktijken in hun activiteiten te bestrijden of te voorkomen, is er geen specifieke eis voor publieke communicatie. Dit gebrek aan openbaarheid ondermijnt de potentiële effectiviteit van deze nieuwe wetten. Door de schaarste aan informatie over de toeleveringsketen worden onafhankelijk toezicht en verificatie door maatschappelijke organisaties bovendien gehinderd en gefrustreerd.

Het gevolg is dat niet-overheidsactoren geen gebruik kunnen maken van de waarschuwings- en klachtenmechanismen die in de meeste van deze nieuwe wetten zijn ingebouwd.

We vragen om toegang tot handelsinformatie bij de EU-douane, wat interventies van belanghebbenden bij bedrijven en autoriteiten zou vergemakkelijken om de waardeketens van bedrijven respectvoller te maken voor mensenrechten en het milieu. Dit zou bijdragen aan een meer efficiënte uitvoering van de regelgeving op dat gebied.

Europese wet- en regelgeving hervormen

Het douanewetboek van de Unie (Union Customs Code, UCC(opens in new window) ), bekend als Verordening (EU) nr. 952/2013, vormt het uniforme kader voor douaneregels en -procedures binnen de EU. Het hoofddoel is het goederenverkeer over de grenzen heen te stroomlijnen en tegelijkertijd de financiële, economische, veiligheids- en beveiligingsbelangen van de EU en haar lidstaten te waarborgen.

Op EU-niveau zijn er geen gecentraliseerde douaneautoriteiten of databanken. In plaats daarvan is de douaneadministratie van elke lidstaat verantwoordelijk voor het implementeren en handhaven van de regels en procedures die zijn beschreven in de UCC. Deze douanediensten spelen een cruciale rol bij het heffen van belastingen op goederen die de EU-grenzen passeren en het voorkomen van illegale of onveilige handel in producten zoals drugs en wapens, waardoor de integriteit van de gemeenschappelijke markt wordt gewaarborgd.

EU-beleidsmakers overwegen om de traditionele verantwoordelijkheden van douaneautoriteiten uit te breiden met taken in verband met de handhaving van wetgeving over zaken als ontbossing en mensenrechtenschendingen binnen toeleveringsketens. De EU-douane wordt echter al met verschillende uitdagingen geconfronteerd, waaronder verschillen in handhaving tussen de lidstaten en een gebrek aan capaciteit om aan de groeiende eisen van e-commerce te voldoen. In het licht van deze obstakels is de Europese Commissie van plan om de UCC te hervormen.

In mei 2023 werd een herziene UCC voorgesteld, inclusief de oprichting van een nieuwe EU-douaneautoriteit en een EU-hub voor handelsinformatie. Deze instellingen zijn bedoeld om de coördinatie, het verzamelen van informatie en het risicobeheer te verbeteren door middel van een meer gecentraliseerde aanpak.

Ondanks deze voorstellen moet het potentieel van de UCC om goed bij te dragen aan meer rechtvaardige en duurzamer toeleveringsketens in de EU door middel van transparantie van de toeleveringsketen nog steeds worden aangepakt in het huidige voorstel. We vragen om wijzigingen in het douanewetboek om het centrale probleem aan te pakken dat handelsinformatie bij de douane als vertrouwelijk wordt beschouwd en daarom niet-statelijke toegang wordt geweigerd. De kwaliteit van de informatie over de toeleveringsketen met de douane moet dringend worden verbeterd.