Duitse energiebedrijven eisen miljarden ‘compensatie’ voor hun verliesgevende Nederlandse kolencentrales

De Duitse energiebedrijven RWE en Uniper gebruiken het Energy Charter Treaty (ECT) om compensatie te eisen voor slechte investeringsbeslissingen in Nederland. De miljardenclaims die tegen de Nederlandse overheid zijn ingediend in reactie op de Nederlandse kolenwet, zijn niet in verhouding met de dalende waarde en winstgevendheid van hun Nederlandse kolencentrales.

Volgens onderzoek van Ember, IEEFA en SOMO waren de energiebedrijven al jaren voor de Nederlandse kolenwet van 2019 bezig met een versnelde afwaardering van hun centrales. Bovendien hebben de centrales de afgelopen twee jaar verlies geleden en wordt verwacht dat ze vanaf 2022 helemaal geen winst meer zullen maken.

“Deze bedrijven hadden jaren geleden al klimaat-maatregelen kunnen zien aankomen, toch besloten ze om in 2015 en 2016 gloednieuwe kolencentrales te openen. Nu zitten ze met gestrande active in hun maag, die ze via het ECT proberen af te wentelen op de Nederlandse belastingbetaler. Dit is het tegenovergestelde van wat er zou moeten gebeuren: ze zouden juist verantwoordelijk moeten worden gehouden voor hun bijdrage aan de klimaatverandering”, zegt Bart-Jaap Verbeek van SOMO.

In februari 2021 diende RWE op grond van ECT een claim in tegen Nederland: €1,4 miljard euro aan schadevergoeding als gevolg van de Nederlandse kolenwet. Uniper bereidt een soortgelijke claim voor, en liet ook eerder al weten een vergoeding van €850 miljoen tot €1 miljard te verwachten. Zowel RWE als Uniper dagen de Nederlandse staat ook voor de nationale rechter. Een derde onderneming, de Amerikaanse private equity-investeerder Riverstone, onderhandelt momenteel met de overheid over een vergoeding voor de vroegtijdige sluiting van haar centrale.

Ondanks de toegenomen klimaatverplichtingen en de verslechterende markt voor steenkool, hebben de drie energiebedrijven in 2015 en 2016 gloednieuwe kolencentrales in gebruik genomen. Zij verklaarden op verschillende momenten dat de centrales in totaal meer dan €6 miljard hebben gekost en dat de centrales pas in 2030 voor de helft zouden zijn afgeschreven.

Een nieuwe blik op de cijfers wijst er echter op dat de drie centrales nu al grotendeels zijn afgeschreven, en dat ze met verlies draaien. Dit is niet alleen te wijten aan de Nederlandse kolenwet, maar ook aan het feit dat kolen niet meer concurrend zijn als energiebron. De elektriciteitsproductie door de drie centrales is de afgelopen drie jaar dan ook gedaald. De winsten kelderen sinds 2018,  met als gevolg gecombineerde nettoverliezen van 78 miljoen euro in 2019 en 2020. Verwacht wordt dat de centrales vanaf 2022 jaarlijks een nettoverlies zullen lijden dat tegen 2030 zal oplopen tot zeker €470 miljoen euro.

Om aan de klimaatafspraken van Parijs en van de Urgenda-uitspraak te voldoen, heeft de Nederlandse overheid miljoenen euro’s aan subsidies verstrekt aan RWE en Uniper voor omschakeling van de centrales op biomassa, en voor het realiseren van CO2-opslag (CCS). Daarnaast kregen ze respectievelijk €512 miljoen en €351 miljoen aangeboden voor de vervroegde sluiting van hun centrales. Deze bedragen zijn niet aanvaard.