Multinationale bedrijven moeten voorzichtig(er) handelen in conflictgebieden

Nieuw onderzoek van SOMO laat zien dat multinationale ondernemingen werkzaam in conflictgebieden vaak niet goed om weten te gaan met conflictsituaties. Hierdoor lopen bedrijven het risico bij te dragen aan mensenrechtenschendingen en nieuwe conflicten aan te wakkeren. Als multinationals een serieuze bijdrage willen leveren aan vrede in conflictgebieden, moeten ze veel voorzichtiger te werk gaan in fragiele en conflictsituaties.

Voorzichtigheid geboden! Multinationale ondernemingen en conflict

Het onderzoek betwist het wijdverbreide idee dat ontwikkelingen in de private sector een veelal positieve invloed hebben op vredesopbouw en economische heropbouw, en pleit voor meer onderzoek naar de relatie tussen de private sector en conflict. Veel bedrijven – vooral zogenaamde hit and run bedrijven – opereren in conflictgebieden zonder langetermijninvesteringen aan te gaan, terwijl er ondertussen geprofiteerd wordt van de fragiliteit van het land en een afwezige overheid.

Vicieuze cirkel

Fragiliteit zorgt ervoor dat bedrijven kunnen handelen zonder verantwoording af te leggen, en kunnen profiteren van de zwakke onderhandelingspositie van overheden. De al fragiele situatie kan dan opnieuw omslaan in conflict omdat benadeelde (vaak getraumatiseerde) gemeenschappen verwachtten (of beloofd was) mee te kunnen profiteren van de economische ontwikkelingen. Dit wordt nog eens verergerd door een gebrek aan toegang tot remedie voor slachtoffers van mensenrechtenschendingen.

Onderzoeksrapport: ‘Fragile! Handle with Care’

Het nieuwe onderzoeksrapport ‘Fragile! Handle with Care: Multinationals and Conflict’ trekt lessen uit onderzoek van de afgelopen vier jaar gedaan door SOMO, en in samenwerking met lokale partners, naar multinationale ondernemingen in conflictygebieden. Het gaat hierbij om onderzoek naar mijn- en landbouwindustrieën en hun impact op mensenrechten in vijf landen: Colombia, Democratische Republiek Congo, Liberia, Sierra Leone en Zuid-Soedan. De case studies die uit eerder onderzoek zijn voortgekomen bevatten talloze voorbeelden van mensenrechtenschendingen waar multinationale bedrijven een rol hebben gespeeld, en verschaffen bruikbare lessen over hoe bedrijven opereren in conflict gebieden.

Gastlanden en maatschappelijke organisaties versterken

Het onderzoek stelt dat overheden van fragiele staten hun onderhandelingspositie ten opzichte van multinationale ondernemingen kunnen versterken door capaciteit op te bouwen om betere contracten te onderhandelen en door de langetermijneffecten van bedrijfsinvesteringen te beoordelen, onder meer doormiddel van sociale kosten-batenanalyses. Voor conflictgebieden is het bovendien cruciaal om genoeg bewegingsruimte te behouden om maatschappelijke organisaties hun werk te kunnen laten doen.

“De ruimte die maatschappelijke organisaties hebben om de private sector verantwoordelijk te houden voor mensenrechtenschendingen krimpt steeds verder, dit maakt het steeds moeilijker om bedrijven verantwoordelijk te houden,” zegt onderzoeker Mark van Dorp. “De case studies die wij hebben gedaan in Liberia en Colombia zijn goede voorbeelden: mensenrechtenactivisten die misstanden van bedrijven aan het licht hebben gebracht worden bedreigd, geïntimideerd en soms vervolgd, alleen maar omdat ze opkomen voor de mensen wier rechten worden geschonden door activiteiten van de private sector. De internationale gemeenschap moet meer druk uitoefenen op gastlanden en multinationals om mensenrechten te waarborgen in fragiele gebieden.