Bedrijven als Apple, Microsoft, Alphabet (Google), Amazon en Meta (Facebook) zijn dermate gegroeid dat we ze gewoonlijk ‘Big Tech’ noemen. Deze term omvat een aantal multinationals die de informatie- en communicatietechnologie-industrie zijn gaan domineren. Zij beheersen volledige markten en bepalen de regels voor mensen, bedrijven en soms zelfs openbare diensten.

De huidige Big Tech-bedrijven zijn gegroeid door zich ten koste van alles te richten op groei en schaalvergroting, volgens de winner-takes-it-all logica. Ze profiteren van ‘netwerkeffecten’ en uitgebreide gegevensverzameling om ervoor te zorgen dat consumenten geen andere keuze hebben dan hun producten te gebruiken. Hierdoor hebben ze monopoliemacht ontwikkeld.

Big Tech-bedrijven beheersen de middelen die gemeenschappen gebruiken om met elkaar te communiceren. Facebook is bijvoorbeeld de tussenpersoon tussen adverteerders en gebruikers van sociale media; Apple verbindt app-ontwikkelaars en iPhone-gebruikers; Amazon en Alibaba verbinden retailers en online-kopers.

Dankzij deze positie als tussenpersoon en de strategie om een monopolie te bereiken, kan Big Tech vergoedingen van zijn gebruikers innen in de vorm van geld of gegevens.

Digitale monopolies van Big Tech uitdagen

Ons onderzoek heeft aangetoond hoe de monopoliseringsstrategie van Big Tech wordt weerspiegeld in het financiële model:

• Dankzij hun vermogen om betalingen te winnen, konden deze bedrijven bovengemiddelde winstmarges opstrijken. Deze winsten hebben op hun beurt geleid tot de accumulatie van enorme financiële activa (voornamelijk offshore), aangevuld met toegang tot goedkope schulden.
• De bedrijven zijn in staat geweest om tegelijkertijd te groeien en aandeelhouders te belonen, voornamelijk door de aandelenkoersen te verhogen.
• De immense financiële activa van de bedrijven hebben hun expansie mogelijk gemaakt, wat duidelijk te zien is aan de explosief stijgende waarde van hun immateriële activa, vooral de premie die is betaald bij overnames van andere bedrijven, ook wel ‘goodwill’ genoemd.

Door de expansiestrategieën van de bedrijven zijn ze bijna onvermijdelijk geworden. Amazon is bijvoorbeeld zo dominant geworden dat het weg kan komen met uitbuitend gedrag tegenover de verkopers die afhankelijk zijn van zijn platform. Naast hun meervoudige en conflicterende rollen stelt dit Amazon in staat om meer kosten in rekening te brengen, bedrijfsgegevens te verzamelen, kleinere verkopers uit te knijpen en lokale economieën te beïnvloeden.

Monopoliemacht door fusies en overnames aanpakken

Deze overnames zijn cruciaal geweest voor de marktdominantie van Big Tech. De Amerikaanse Big Tech-bedrijven hebben in slechts tien jaar meer dan duizend overnames gedaan. Deze koopwoede heeft Big Tech in staat gesteld opkomende concurrenten over te nemen, innovatieve technologie en kennis te verwerven en uit te breiden naar een groot aantal bedrijfssectoren – van gezondheidszorg tot onderwijs en voedseldistributie.

Deze transacties kunnen grote negatieve gevolgen hebben. De overname van robotstofzuiger iRobot door Amazon ter waarde van US$ 1,7 miljard vormt bijvoorbeeld een bedreiging voor de privacy van mensen in hun eigen huis en versterkt tegelijkertijd Amazons dominantie op het gebied van ‘slimme’ huishoudelijke apparaten en e-commerce.

Mededingingsautoriteiten over de hele wereld hebben deze deals meestal door de vingers gezien. SOMO werkt samen met partners over de hele wereld om de regels te hervormen en de handhaving ervan te versterken.

Tech’s uitbreiding naar Fintech

Big Tech heeft zijn positie, vermogen en overnamestrategie gebruikt om uit te breiden naar cruciale sectoren zoals gezondheidszorg en financiën. Het succes van Big Tech wordt ook geprezen als de inspiratie voor de digitalisering en toenemende dominantie over andere bedrijven.

In de financiële sector bijvoorbeeld heeft de digitalisering van financiële diensten – zoals online betaaldiensten, datagestuurde verzekeringsproducten, apps voor aandelenbeleggingen of zelfs cryptocurrency – geleid tot de opkomst van de fintech-industrie.

Er zijn echter steeds meer zorgen over fintech-producten en -diensten. SOMO’s onderzoek heeft een aantal zorgwekkende rode vlaggen in deze sector aan het licht gebracht, waaronder:

• het vertrouwen op extreme gegevensverzameling en de personalisering van financiële producten, wat discriminerend kan zijn;

• Het beperkte vermogen om de geautomatiseerde besluitvorming achter cruciale financiële beslissingen te controleren;
• nieuwe risico’s op uitsluiting door de afhankelijkheid van technologie en het vluchtige karakter van de systemen;

Al deze problemen worden nog verergerd door de minimale wettelijke controles binnen de sector.

De uitbreiding van Big Tech naar financiële diensten dreigt de marktmacht verder te versterken, de controle over gegevens te vergroten en te leiden tot de verslechtering van financiële diensten.

De monopolie- en renteniersmacht van Big Tech doorbreken

De monopoliemacht van Big Tech heeft reële gevolgen. Grote technologiebedrijven zijn in staat om controle uit te oefenen op bedrijven, oneerlijke handelspraktijken op te leggen, en hun monopoliemacht brengt systemische risico’s met zich mee voor de democratie.

Het is duidelijk dat de monopoliemacht van Big Tech moet worden ingeperkt. Op de korte termijn betekent dit meer controle op fusies en overnames, effectieve wetgeving op het gebied van due dilligence en betere bescherming voor de consumenten, werknemers en kleinere bedrijven die afhankelijk zijn geworden van de platformen.

Op EU-niveau kan platformregulering zoals de Digital Markets Act (DMA), mits goed gehandhaafd, een einde maken aan veel schadelijke praktijken waar Big Tech zich in de loop der jaren mee heeft ingelaten. De regelgeving zou het evenwicht op de digitale markten kunnen herstellen en de bescherming en keuze van burgers en consumenten kunnen verbeteren. Het zal echter een grotere uitdaging zijn om het probleem op lange termijn bij de wortel aan te pakken: om de macht van Big Tech in te perken zijn ambitieuzere, structurele oplossingen nodig.

We roepen op tot een mededingingsbeleid dat gepaard gaat met aanzienlijke investeringen van overheden in digitale infrastructuur die in het algemeen belang is, en om alternatieven voor de Big Tech-platformen te bevorderen.