Multinationale ondernemingen in conflictgebieden

“In (post)conflictgebieden is het van belang om multinationale ondernemingen (MNO’s) die daar actief zijn te monitoren en om lokale gemeenschappen te ondersteunen die een negatieve impact ondervinden van deze bedrijven”, benadrukt SOMO-onderzoeker Mark van Dorp. “Juist in conflictlanden kunnen bedrijven grote schade aanrichten door het gebrek aan een functionerende overheid en maatschappelijk middenveld.” Daarom startte SOMO het programma ‘Multinationale ondernemingen in Conflictgebieden’ en nam recent deel aan de conferentie van het Kennisplatform Security & Rule of Law.

Bedrijven die opereren in (post)conflictgebieden profiteren vaak van de instabiele situatie, terwijl lokale gemeenschappen juist belang hebben bij een verantwoorde en duurzame vredesopbouw. Met dit in het achterhoofd werkt SOMO tussen 2013 en 2016 aan een nieuw programma met als doel om in de wederopbouwfase na een conflict eerlijke en duurzame economische groei op gang te brengen. Dit doet zij door capaciteitsversterking van lokale gemeenschappen en verbetering van hun leefomgeving in relatie tot private sectorontwikkeling. Een ander doel is om multinationals verantwoord en conflict-sensitief te laten ondernemen op basis van internationale MVO-richtlijnen die aangepast zijn aan de lokale context van (post-)conflictgebieden en gemonitord door lokale ngo’s. Het programma richt zich op vijf conflictgebieden: DR Congo, Liberia, Sierra Leone, Zuid-Soedan en Colombia.

Screenen van bedrijven in conflictsituaties

De conferentie van het Kennisplatform Security & Rule of Law ̶ waarvoor het Ministerie van Buitenlandse Zaken het voortouw nam ̶ kent voor Van Dorp twee belangrijke uitkomsten, die bovendien het belang van het SOMO-programma onderschrijven. De eerste betreft de rol van de private sector in conflictgebieden.

“Er zijn maar weinig bedrijven die bewust rekening houden met de conflictsituatie waarin zij opereren. Zij kijken nauwelijks naar hun eigen rol in of hun invloed op dat conflict. SOMO wil dan ook de capaciteit versterken van lokale ngo’s en gemeenschappen om bedrijven te screenen, zodat multinationale ondernemingen en haar toeleveranciers een positieve bijdrage leveren aan de wederopbouw.”

Daarvoor traint SOMO de komende jaren in vijf landen de samenwerkende partners over internationale MVO-richtlijnen: hoe zij deze kunnen controleren, hoe zij een klacht kunnen indienen bij bijvoorbeeld Nationale Contactpunten (NCP’s) en als gemeenschap hun recht kunnen halen. Vervolgens dragen de partners hun kennis over aan anderen.

Lokale conflicten en internationale belastingsystemen

De tweede conclusie is dat er veel interesse is voor de relatie tussen multinationale ondernemingen in conflictgebieden en de rol van belastingontwijking.

“Tijdens de conferentie werd bevestigd dat dit verband van belang is. Zo werd de rol van criminele netwerken en ‘warlords’ in het wegsluizen van publieke middelen naar belastingparadijzen belicht. SOMO kijkt vooral naar de rol van bedrijven in belastingontwijking en legt met deze koppeling verbanden bloot tussen conflicten op lokaal niveau, de ‘oorlogseconomie’ en het mondiale financiële systeem.”

Due Diligence, grondstoffen en toeleveringsketens

Een ander actueel thema in de internationale discussies is de ‘due diligence’-eis voor bedrijven die gebruikmaken van grondstoffen uit conflictgebieden of gebieden met een hoog risico. Belangrijke ontwikkelingen vonden eerder al plaats in de Verenigde Staten en op internationale fora, zoals de OESO, om de rollen en verantwoordelijkheden te definiëren van bedrijven die actief zijn in dergelijke grondstofketens. De Europese Commissie startte onlangs een consultatieproces om input te geven aan een Europees initiatief over de kwestie. Binnen het programma ‘Multinationale Ondernemingen in Conflictgebieden’ werkt SOMO samen met een coalitie van Europese ngo’s voor een gecoördineerde inbreng in dit proces.