Het verdienmodel van de farmaceutische industrie moet op de schop

Dit artikel verscheen op 28 april 2020 op de website van Follow the money(opens in new window)

De farmaceutische industrie – essentieel in de pandemie – investeerde onvoldoende in medicijnen als coronavirusremmers, maar liet zich wel als een pinautomaat leegtrekken door aandeelhouders. Ook de hoge winstmarges op geneesmiddelen, mede mogelijk door publiek gefinancierd onderzoek, zijn schadelijk voor de maatschappij. Big Pharma heeft dringend een herstart nodig.

Private gains we can ill afford

Uit onderzoek van SOMO blijkt dat het verdienmodel van Big Pharma na het jaar 2000 radicaal is veranderd. De grote farmaceuten zijn actief bezig geweest met het verkleinen van hun reële productiecapaciteit. Er is veel meer geld gestoken in het opbouwen van financiële reserves, transacties en overnames, en steeds minder in de productie van medicijnen. Van de 27 onderzochte bedrijven stegen de financiële reserves (wat van de winst overblijft na het uitkeren van dividend) van 83 miljard dollar in 2000 tot 219 miljard dollar in 2018. De omvang van deze reserves – als percentage van de vaste activa (machines en gebouwen) – nam toe van 87 procent in 2000 tot 109 procent in 2018.

Dit suggereert op het eerste gezicht dat Big Pharma bulkt van het geld, maar toch staken de onderzochte bedrijven zich diep in de rode cijfers. Van 2000 tot 2008 steeg de schuld al van 60 miljard naar 175 miljard dollar. Na de kredietcrisis ging het helemaal hard. Tijdens het ‘opkoopbeleid’ van centrale banken (het zogenaamde kwantitatieve verruimen) groeide de schuld tot maar liefst 518 miljard dollar in 2018. In verhouding tot de omzet ging de schuld omhoog van 21 procent in 2000 naar 72 procent in 2018, zoals de grafiek hieronder laat zien. Vanwege de dalende rente, met name door interventies van centrale banken, stegen de rentelasten in diezelfde periode slechts van 1,5 procent van de omzet naar 2,4 procent.

Het geleende geld kwam niet ten goede aan het vergroten van het toekomstige verdienvermogen – dus niet aan nieuwe producten of aan de productiecapaciteit. Het is vooral uitgekeerd als dividend én gebruikt voor het opkopen van eigen aandelen. In totaal werd tussen 2000 en 2018 ruim anderhalf biljoen(!) dollar aan de aandeelhouders uitgegeven, waarvan 864 miljard dollar aan dividend. Om zo veel geld te kunnen uitkeren, was winst maken niet genoeg. Er werd dus geld geleend. Heel veel geld. Een kortetermijnstrategie die we kunnen typeren als het gebruiken van bedrijven als pinautomaat.

Lees verder op de website van Follow the money(opens in new window)